Program LEADER - Informacje ogólne

Główne założenia podejścia Leader

• oddolne partnerskie podejście  do rozwoju obszarów wiejskich
• realizacja poprzez Lokalne Grupy Działania (LGD)
• społeczność wiejska opracowuje Lokalną Strategię Rozwoju  (LSR)
• LGD wybiera projekty, których realizacja przyczynia się do osiągnięcia celów wspólnie opracowanej strategii.

Cel Działania
Działanie ma na celu umożliwienie mieszkańcom obszaru objętego lokalną strategią rozwoju (LSR) realizację projektów w ramach tej strategii. Realizacja strategii powinna przyczynić się do poprawy jakości życia na obszarach wiejskich m in. poprzez wzrost aktywności lokalnych społeczności oraz stymulowanie powstania nowych miejsc pracy.

Lokalna Strategia Rozwoju jest przedmiotem dyskusji w procesie społecznym trwającym od kwietnia 2006 roku, kiedy to podjęto pierwsze próby podsumowania zrealizowanych dotychczas projektów i wskazania sposobu przygotowania do realizacji zadań finansowanych w ramach nowego okresu programowania 2007-2013. Wobec faktu, że wytyczne w tym zakresie nie były wówczas dostępne, zorganizowano serię spotkań z udziałem przedstawicieli sektora prywatnego, sektora społecznego (organizacji, w szczególności przedsiębiorców oraz środowiska turystycznego), a także publicznego (z udziałem wójtów i burmistrzów, gminnych koordynatorów programu Leader+, przedstawicieli szkół, ośrodków kultury i in.). Podczas spotkań z udziałem ok. 300 osób reprezentujących wszystkie gminy wskazano najważniejsze zadania stojące przez Lokalną Grupą Działania w kontekście formułowania LSR:

• przegląd problemów związanych z zakresem wsparcia oferowanym w nowym okresie programowania,
• identyfikacja pomysłów na działania zgłaszanych przez różne środowiska na terenie Krainy Dinozaurów,
• identyfikacja potencjału zarządczego i finansowego partnerstwa i możliwości jego rozwoju,
• identyfikacja merytorycznego przygotowania do formułowania strategii i instrumentów jej wdrażania, a także pozyskania zewnętrznego wsparcia w tym zakresie
• przegląd aktualności wizji obszaru, misji LGD oraz celów sformułowanych podczas realizacji pierwszego schematu,
• nawiązanie współpracy w skali regionu, kraju w kontekście wymiany doświadczeń oraz przygotowania ew. wspólnych przedsięwzięć.

W wyniku przeprowadzonych spotkań, dyskusji, warsztatów,  w tym w szczególności członków Krainy Dinozaurów, sformułowano elementy LSR, a także przygotowano dokumenty informacyjne udostępnione mieszkańcom . Stały się one podstawą przygotowań programowych związanych z formułowaniem i wdrażaniem LSR,  a także stały się podstawą do opracowania dokumentu LSR. Warto podkreślić wartość merytoryczną zgłaszanych propozycji, które pozwoliły na identyfikację potencjalnych projektów, a także na przeprowadzenie rzetelnej analizy SWOT w czterech obszarach merytorycznych. Wnioski stały się podstawą do sformułowania celów i przedsięwzięć w ramach LSR, jak i definiowania kryteriów wyboru projektów. Opracowany na bieżąco materiał relacjonujący efekty prowadzonych spotkań, warsztatów i narad był dyskutowany w różnych gremiach i wykorzystywany przez zarząd LGD w procesie precyzowania zapisów LSR. Wiele kwestii było poddawanych żywej dyskusji, a dzięki szczegółowym zapisom możliwe stało się formułowania precyzyjnych argumentów. W szczególności dyskusja dotyczyła:

• zestawu celów
• kształtu przedsięwzięć
• proporcji i sposobu finansowania poszczególnych komponentów LSR
• liczebności i składu rady, niezbędnej w procesie realizacji LSR
• promocji LSR i aktywizacji społeczności i poszczególnych  środowisk
• kwestii monitorowania i ewaluacji

Przedsięwzięcia będą składać się z następujących składników:

Oś III. Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i promowanie różnicowania gospodarki wiejskiej.
1. Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej.
2. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw.
3. Odnowa i rozwój wsi.

Oś IV Leader.
      4. Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju („małe projekty”).
oraz:

5. Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja
obejmujący m.in.:

badania, informowanie o obszarze działania LGD oraz
o LSR, szkolenia kadr biorących udział we wdrażaniu LSR oraz lokalnych liderów , organizację wydarzeń
o charakterze promocyjnym związanych z obszarem działania LGD i LSR, animowanie społeczności lokalnych, administrowanie działalnością LGD.
a także:

6. Wdrażanie projektów współpracy
realizacja projektów współpracy międzyregionalnej
i międzynarodowej:
1) zawartych w LSR;
2) nieuwzględnionych w LSR, ale zgodnych z celami LSR, opracowanej i realizowanej przez LGD.

Wyniki monitoringu i ewaluacji będą skutkować oceną zrealizowanych działań oraz aktualności zapisów Lokalnej Strategii Rozwoju, będą podstawą do sporządzenia przeglądów strategicznych, organizowanych w początkowym okresie, a co do zasady – w okresach rocznych:

Procedura przeglądów:
LGD –(biuro – koordynator) opracowuje raport z realizacji zadań;
LGD – (biuro – koordynator) przedstawia raport zarządowi Krainy Dinozaurów
zorganizowane są spotkania z szeroką reprezentacją LGD oraz mieszkańców przedstawicieli biznesu, przedstawicieli organizacji pozarządowych w celu prezentacji raportu oraz zebrania propozycji nowych zadań do realizacji;
następuje zamieszczenie na stronie internetowej  raportu oraz formularza do zgłaszania nowych zadań do realizacji;
LGD – (biuro – koordynator) opracowuje raport ze spotkań oraz zgłoszeń internetowych, zawierający propozycje nowych zadań do realizacji i przedstawia go zarządowi ;
zarząd LGD prezentuje raport, poszerzony o propozycje nowych zadań do realizacji, na Walnym Zebraniu LGD Kraina Dinozaurów w celu otrzymania ostatecznej decyzji co do wprowadzenia nowych zadań do realizacji w ramach strategii.

Zasady i sposób dokonywania oceny (ewaluacji) własnej
Zgodnie z zasadami przyjętymi w Unii Europejskiej, w ramach ewaluacji będzie dokonana ocena adekwatności, skuteczności, efektywności, wpływu i trwałości projektu w stosunku do jego określonych celów. Ewaluacja skoncentruje się na stosunku wyników do celu i celu do celów ogólnych oraz sprawdza spójność planowania w ramach projektu. Ewaluacja będzie oparta na podstawowych zasadach: bezstronności, niezależności i wiarygodności, stąd będzie wymagała udziału także ze strony osób i podmiotów, które nie były zaangażowane w proces wdrażania.
 Efekty stosowania wymienionych instrumentów będą stanowiły wkład do procesu monitorowania i ewaluacji, a w szczególności do wprowadzania korekt. W niektórych projektach konieczne będzie doprecyzowanie profilu działań lub szczegółów organizacyjnych (miejsce, termin itp.), a także innych elementów.

Ewaluacja będzie składała się :
z opisu przebiegu projektu i jego działań
identyfikacji osiągniętego postępu i rezultatów
oceny osiągniętych rezultatów i porównania z założeniami

Kryteria ewaluacji
Wybór kryteriów ewaluacji będzie zgodny z europejskimi standardami:
1.  Adekwatność – dostosowanie celów do problemów, jakie miały być rozwiązane, jak również uwarunkowań związanych ze zrównoważonym rozwojem.
2. Przygotowanie planu – logika i kompletność procesu planowania oraz wewnętrzna logika i spójność planu.
3. Efektywność – koszty, szybkość i efektywność zarządzania i jakość osiągniętych wyników.
4. Skuteczność – ocena wkładu osiągniętego dzięki wynikom w stosunku do osiągnięcia celu oraz tego, jaki wpływ miały uwarunkowania na osiągnięcia projektu.
5. Wpływ – skutek w szerszym środowisku oraz w dłuższej perspektywie.
6. Trwałość – prawdopodobieństwo, że strumień korzyści wynikających z realizacji będzie „płynął” nadal, szczególnie kontynuacja działań i osiąganie założonych rezultatów.

Podejście przyjęte przez wiele instytucji, łącznie z Komisją Europejską, zakłada zaplanowanie przygotowania formalnych raportów z ewaluacji na określonych etapach i uzupełnienie tych raportów o badania ad hoc. Takie typowe raporty będą sporządzone:

• w celu dokonania przeglądu postępu i zaproponowania zmian, które obowiązywałyby w pozostałym okresie wdrażania.
• W momencie zakończenia realizacji zadań w ramach LSR, w celu udokumentowania wykorzystanych zasobów, wyników i postępu w realizacji celów.

Przyjęto zasadę cykliczności raportowania dla celów zarządzania, opartą na rocznych sprawozdaniach.

Proces autoewaluacji będzie częścią procesu ewaluacji i będzie prowadzony poprzez:

• analizę dokumentów planistycznych, czyli całej dokumentacji związanej z realizacją strategii (np. okresowe sprawozdania monitoringowe), która pomoże poznać kontekst ocenianego projektu lub jego elementu;
• wywiady (indywidualne lub grupowe), które posłużą pozyskiwaniu informacji dotyczących różnych aspektów ocenianego elementu oraz poznaniu opinii osób zaangażowanych w realizację, jak i jego uczestników, w formie bardziej oficjalnej lub też nieformalnej;
• kwestionariusze – na podstawie jasno sformułowanych i jednoznacznie brzmiących pytań ułożonych w postaci kwestionariusza (ankiety) adresowanego do wybranej grupy osób zaangażowanych w realizację i beneficjentów ostatecznych konkretnych działań;
• obserwację - czyli planowe rejestrowanie różnych aspektów przedsięwzięć oraz osób w nich uczestniczących lub zaangażowanych w jego realizację.

Wyniki monitoringu i ewaluacji będą skutkować oceną zrealizowanych działań oraz aktualności zapisów Lokalnej Strategii Rozwoju będą podstawą do sporządzenia przeglądów strategicznych w okresach rocznych.

W ramach realizacji LSR, zatwierdzonych przez samorząd województwa, LGD wybiera projekty do realizacji w ramach środków przyznanych na realizację strategii. Pracownicy LGD pomagają wnioskodawcom w przygotowaniu projektów.

 
Wnioski te mogą dotyczyć projektów kwalifikujących się do udzielenia pomocy w ramach działań osi 3 - Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej:
- Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej,
- Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw,
- Odnowa i rozwój wsi,
oraz innych projektów zwanych dalej „małymi projektami", które niekwalifikują się do wsparcia w ramach działań osi 3, ale przyczyniają się do osiągnięcia celów tej osi, tj. poprawy jakości życia lub większego zróżnicowania działalności gospodarczej na obszarze LGD.

 
ZAKRES REALIZACJI MAŁYCH PROJEKTÓW:
1) podnoszenie jakości życia społeczności lokalnej na obszarze objętym LSR przez:
a) udostępnianie urządzeń i sprzętu, z wyłączeniem środków transportu napędzanych mechanicznie,
b) organizację szkoleń i innych przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym i warsztatowym dla podmiotów z obszaru objętego LSR innych niż realizowane w ramach działania, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, oraz z wyłączeniem szkoleń połączonych z promocją towarów lub usług określonego przedsiębiorcy,
c) organizację imprez kulturalnych, promocyjnych, rekreacyjnych lub sportowych związanych z promocją lokalnych walorów,
d) zagospodarowanie przestrzeni publicznej, z wyłączeniem pasów drogowych dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich;

2) rozwijanie aktywności społeczności lokalnej przez:
a) promocję i organizację lokalnej twórczości kulturalnej lub aktywnego trybu życia, z wyłączeniem remontu i budowy budynków mieszkalnych,
b) promocję lokalnej przedsiębiorczości,
c) remont połączony z modernizacją lub wyposażenie istniejących świetlic wiejskich oraz innych obiektów pełniących ich funkcję oraz zagospodarowanie terenu przylegającego do tych obiektów;

3) rozwijanie turystyki lub rekreacji na obszarze objętym LSR przez:
a) utworzenie lub zmodernizowanie punktów informacji turystycznej, bazy informacji turystycznej oraz stron internetowych związanych tematycznie z ofertą turystyczną obszaru objętego LSR, przygotowanie i wydanie folderów oraz innych publikacji informacyjnych i promocyjnych dotyczących obszaru objętego LSR,
b) budowę, odbudowę, przebudowę, remont połączony z modernizacją, zagospodarowanie lub oznakowanie obiektów małej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej oraz wyposażanie obiektów pełniących funkcje turystyczne i rekreacyjne, z wyłączeniem hoteli, moteli, pensjonatów oraz bazy gastronomicznej;

4) promowanie, zachowanie, odtworzenie, zabezpieczenie lub oznakowanie cennego, lokalnego dziedzictwa krajobrazowego i przyrodniczego, w szczególności obszarów objętych poszczególnymi formami ochrony przyrody, w tym obszarów Natura 2000;

5) promowanie, zachowanie lub oznakowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego przez:
a) odbudowę, renowację, restaurację albo remont lub oznakowanie obiektów wpisanych do rejestru zabytków lub objętych ewidencją zabytków, z wyłączeniem budynków mieszkalnych,
b) remont lub wyposażenie istniejących muzeów lub innych obiektów pełniących ich funkcje,
c) kultywowanie:
– miejscowych tradycji, obrzędów i zwyczajów,
– języka regionalnego i gwary,
– tradycyjnych zawodów i rzemiosła,
d) prowadzenie badań nad obszarem wdrażania LSR innych niż realizowane w ramach działania, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 23 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich,
e) promocję lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego,
f) urządzanie miejsc pamięci związanych z wydarzeniem historycznym, w tym przez budowę, odbudowę, renowację, restaurację albo remont lub oznakowanie obiektów budowlanych i zagospodarowanie terenu wokół nich;

6) inicjowanie powstawania, przetwarzania lub wprowadzania na rynek produktów i usług, których podstawę stanowią lokalne zasoby, tradycyjne sektory gospodarki lub lokalne dziedzictwo, w tym kulturowe, historyczne lub przyrodnicze, zwanych dalej "produktami lub usługami lokalnymi", albo podnoszenie jakości takich produktów lub usług przez:
a) udział w targach i konkursach produktów lub usług lokalnych,
b) promocję produktów lub usług lokalnych,
c) uzyskanie certyfikatów i uczestnictwo w systemach jakości innych niż realizowane w ramach działania, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich,
d) budowę, adaptację lub wyposażenie niemieszkalnych obiektów budowlanych wykorzystywanych do prowadzenia sprzedaży produktów lub usług lokalnych,
e) budowę, adaptację lub wyposażenie niemieszkalnych obiektów budowlanych wykorzystywanych do tradycyjnego wyrobu produktów lokalnych,
f) badanie rynku produktów lub usług lokalnych
- z wyłączeniem działalności rolniczej;

7) wykorzystanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w celu poprawienia warunków prowadzenia działalności kulturalnej lub gospodarczej, w tym polegającej na wynajmie pokoi w gospodarstwie rolnym, z wyłączeniem działalności rolniczej.
 

Beneficjenci:
- Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej – rolnicy lub ich domownicy w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników
- Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw – osoby fizyczne podejmujące lub wykonujące we własnym imieniu działalność gospodarczą jako mikroprzedsiębiorca
- Odnowa i rozwój wsi – gminy, instytucje kultury, kościoły lub inne związki wyznaniowe organizacje pozarządowe o statusie OPP
- Małe projekty - osoby fizyczne zameldowane na obszarze działania LGD lub posiadające siedzibę na obszarze działania LGD, jeśli prowadzą działalność gospodarczą, organizacje pozarządowe, osoby prawne i jednostki organizacyjne związków wyznaniowych i kościołów, posiadające siedzibę na obszarze działania LGD lub działające na obszarze LGD.

 
Wnioskodawca składa wniosek o pomoc do Lokalnej Grupy Działania. LGD podejmuje decyzję o wybraniu lub nie wybraniu projektu do finansowania w ramach przewidzianego w LSR budżetu. LGD bierze pod uwagę zgodność projektu z lokalnymi kryteriami wyboru i celami LSR. Następnie LGD przesyła do właściwego podmiotu wdrażającego (SWO lub ARiMR) pozytywnie ocenione wnioski, które zostały wybrane przez ciało decyzyjne LGD do finansowania w ramach budżetu Lokalnej Strategii Rozwoju. Po wybraniu operacji do finansowania przez LGD instytucja wdrażająca może odmówić wypłaty pomocy w przypadku niespełnienia warunków formalnych lub niedopełnienia zobowiązań przez beneficjenta.

 
Poziom dofinansowania:
- Małe projekty - 80% kosztów kwalifikowanych i nie więcej niż 50 000 zł
- Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej – 50% kosztów kwalifikowanych i nie więcej niż 100 000 zł.
- Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw – 50% kosztów kwalifikowanych i nie więcej niż 300 000 zł.
- Odnowa i rozwój wsi – 80% kosztów kwalifikowanych i nie więcej niż 500 000 zł.