Miejsca i obiekty historyczne w Krainie Dinozaurów

1. Pałace, zamki i inne zabytki

Zespół pałacowo–parkowy w Radawiu. Pałac klasycystyczny z 1848–1852r. wybudowany przez mistrza Rocha, ucznia znanego architekta Schinkla. Pałac otacza zabytkowy park, ciągnący się na zachód wzdłuż głęboko wciętej doliny Radawki. Do roku1944 roku właścicielem pałacu był Baltasar von Aulok wraz z rodziną.

Po wojnie pałac najpierw przeznaczony był na ośrodek kolonijny dla dzieci ze Śląska, później na Dom Starców. Od 1963 roku znajduje się tutaj Dom Pomocy Społecznej dla niepełnosprawnych intelektualnie.

 

Zespół pałacowo – parkowy w Zębowicach.

Zębowicki pałac wybudował na początku XIX wieku, Wiktor Amadeus von Hessen – Rothenburg, którego rodzina władała majątkiem do końca II wojny światowej. Właściciele przyjeżdżali do Zębowic tylko raz w roku na polowanie.

W czasie trzeciego powstania śląskiego w zamku mieściła się kwatera powstańców. W maju 1921 roku w zamku przebywał dyktator powstania Wojciech Korfanty. Przed wycofaniem się powstańcy wysadzili jedno skrzydło pałacu razem z wieżą. Po wojnie pałac wraz z najbliższymi zabudowaniami przekazane zostały spółdzielni produkcyjnej natomiast domy mieszkalne dała żołnierzom Wojska Polskiego, którzy wrócili z frontu. Obecnie obiekt popada w ruinę.

 

Zameczek Myśliwski w Zawadzkiem

Wybudowany przez hrabiego Andrzeja Renarda w 1856 r. przy rezerwacie zwierzyny leśnej. Zameczek ten na mapie z 1909 r. nosił nazwę „Jagdschloss Malepartus”. Do 1880 r. znajdowała się w nim siedziba Nadleśnictwa a obecnie mieści się w nim Dom Pomocy Społecznej

 

Zespół pałacowo-parkowy w Dobrodzieniu –obecnie” Park Hotel”

Pałac wybudowany  w latach 1848-1849 w stylu neoklasycystycznym – siedziba ówczesnych właścicieli Dobrodzienia.

 

Zespół dworsko-parkowy w Bzionkowie

Założony w II połowie XIX w. składa się z zabudowań dworskich  oraz części porośniętej roślinnością drzewiastą

 

Barokowy pałac wraz z parkiem dworskim w Turawie

Początkiem sięga dawnych czasów, gdy Piastowie z Opola jeździli tu na polowania w lasy pod Kucharami. Zapewne stał tam drewniany domeczek myśliwski. A może to tylko legenda, która w ten sposób chciałaby powiększyć historyczną wartość pałacu. Obecna budowa została wzniesiona w kilku etapach. W 1853r. pałac pokryto nowymi gontami, otoczono murem, z podwórka zrobiono park. Podczas wojny pałac został ograbiony. W 1964r. gruntownie odnowiony zostaje przeznaczony na Dom Dziecka.

 

Budynek Nadleśnictwa Zawadzkie

W 1880 roku hrabia Renard oddał do użytku następny zamek pod nazwą "Eichhorst", który po dzień dzisiejszy jest siedzibą Nadleśnictwa Zawadzkie. Kolejnym właścicielem w 1910 roku był hrabia Franz Hubert von Thiele - Winckler, właściciel zamków w Pszczynie i Mosznej. Najprawdopodobniej to hrabia Thiele-Winckler przebudował go w stylu podobnym do zamku w Mosznej.

 

Młyn wodny u Thiela w Żędowicach

Młyn jest w posiadaniu rodziny Thielów od roku 1864. Jest to jedyny w okolicy młyn tego rodzaju. Chociaż nie spełnia już swoich pierwotnych funkcji, wszystkie maszyny i urządzenia zostały zachowane w oryginalnym stanie. Część zabytkowa młyna dostępna jest dla zwiedzających. Na życzenie możliwe jest pokazowe zademonstrowanie procesu mielenia zboża. W roku 2000 zamontowano turbinę wodną i młyn ma małą elektrownię wodną.Tę przypuszczalną datę potwierdzają m.in. usytuowanie kalenicowe (frontem do drogi), które typowe jest dla wiejskiego budownictwa z początku XIX w; usytuowanie budynku poza zwartą zabudową wiejską oraz posadowienie budynku na fundamencie (fundamenty zaczęto stosować w budownictwie wiejskim od początku XIX w).

Przypuszczalnie znajdowała się w nim szkoła, albo plebania. Od 1983 budynek jest własnością Muzeum Wsi Opolskiej, a dzięki przeprowadzonym remontom przystosowany został do celów kulturalno-oświatowych.

 

Dzwonnica w Kielczy

Dzwonnica z XIX w. prawdopodobnie z najstarszym dzwonem na Śląsku.

 

Kopiec (Kurhan) w Kielczy

Niewielkie wzniesienie w kształcie ściętego stożka, znajdujące się za kościołem, stanowi pozostałość po gródku obronnym. Można przypuszczać, że w średniowieczu znajdowała się na jego szczycie drewniana wieża obronno-mieszkalna. Kopiec nazywany jest również przez mieszkańców pagórkiem pogańskim.

 

Zabytkowy most z 1610r. w Dobrodzieniu

Najstarszy zachowany zabytek Dobrodzienia wybudowany w 1610r z kamienia łupanego most dworski w czasach gdy posiadaczami dóbr dobrodzieńskich byli Habsburgowie.

 

Ratusz Miejski w Dobrodzieniu z 1848r.

Wybudowany  po wielkim pożarze z 1846r w latach 1848-1849 w stylu neoklasycystycznym.. Z pomocą dla pogorzelców pośpieszyli mieszkańcy okolicznych miast, a także książę brunszwicki- właściciel dworu oraz król pruski Fryderyk Wilhelm IV. Początkiem odbudowy po pożarze było wytyczenie większego rynku z szeregiem ulic oraz zmodyfikowanie średniowiecznego układu urbanistycznego miasta.

 

Drewniana chałupa w Antoniowie z 1840r.

Drewniany dom w Ozimku z XVIII/XIX w.

Dworek z połowy XIX w. Dębiu.

Klasyczne nadleśnictwo i park z ok. 1830r. w Lędzinach.

 

 

2. Kościoły

 

Drewniane

 

Kościół parafialny p. w. „Podwyższenia Krzyża Świętego” w Radawiu.

Kościół parafialny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Św. w Radawiu był wzmiankowany w 1500 roku. Na przestrzeni lat kościół kilkakrotnie był rozbudowywany. We wszystkich przebudowach i remontach kościoła starano się zachowywać konstrukcję wieńcowo – zrębową, która jest dziełem dawnej sztuki ciesielskiej.

Wystrój i wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi głównie z XIX wieku. Obraz głównego ołtarza „Podwyższenia Św. Krzyża” pochodzi z 1842 roku, natomiast obrazy dwóch ołtarzy bocznych „Św. Anny” , „Św. Katarzyny” pochodzą z 1844 roku.

 

Zabytkowy kościół drewniany p.w. św. Walentego z I połowy XVIIw. w Dobrodzieniu. Zbudowany w 1630r po tragicznych doświadczeniach wojny trzydziestoletniej  i wielkim pożarze, który zniszczył Dobrodzień w 1625r. Cudem uratowany z wielkiego pożaru miasta w 1846r, który strawił prawie całe miasto , a ocalały jedynie nieliczne zabudowania na obrzeżach miasta. W roku 1644 Adam Wilhelm Dobrodzieński ufundował ołtarz dla kościoła Św. Walentego.

 

Drewniany kościół z 1711r. w Bierdzanach

Przyjmuje się, że kościół, ze swoim niezwykłym bogactwem ikonograficznym i artyzmem wykonanych dzieł, powstał w 1711 roku. Jest to data wyryta na jego podmurówce. Odkrycie w kościele starszych malowideł, w latach osiemdziesiątych naszego stulecia, pozwoliło zweryfikować tę datę i uznać ją za rok rozbudowy świątyni.

 

Drewniany kościół z XVIII w. w Zakrzowie Turawskim.

Klejnot architektury sakralnej, wybudowano w roku 1754. Potwierdza to odlew umieszczony po prawej stronie wieży kościelnej, na którym znajduje się data budowy obiektu. Ciekawostkę stanowi ustna legenda mówiąca o lokalizacji kościoła. Otóż zakupione i zwiezione drewno na budowę kościoła składowane między Ligotą Turawską, a Zakrzowem Turawskim, w ciągu nocy zmieniło miejsce położenia, kościół zatem wybudowano tam gdzie "nieznane siły" ulokowały ów materiał budowlany. Od wielu już lat ten drewniany kościół nie pełni funkcji domu bożego jest tylko cennym zabytkiem na szlaku kościołów drewnianych

 

Murowane

 

Kościół ewangelicki z 1819 r. w Ozimku - późno klasycystyczny, zabytek klasy zerowej. Zabór p.w. Św. Jana został ufundowany przez miejscową protestancką społeczność. Dopiero w 1960r. został wyposażony w wieżę, wymieniono stare dzwony na nowe odlane w miejscowej hucie oraz odlano z żelaza ambonę.

 

Kościół pw. Świętej Rodziny w Zawadzkiem.

Liczy sobie ponad 100 lat. Wnętrze kościoła jest bardzo bogate. W ołtarzu głównym umieszczone są naturalnej wielkości figury, które przedstawiają Świętą Rodzinę z Nazaretu oraz św. Jacka i św. Jadwigę. Nieco później umieszczono tam jeszcze bł. Bronisławę i bł. Czesława.

 

Kościół ewangelicki w Zawadzkiem.

Wybudowany został w 1893 roku, po tym jak utworzono samodzielną ewangelicką gminę wyznaniową. Kamienna budowla kościoła wraz z plebanią stanowią zbór ewangelicki

 

Kościół pw. Świętego Bartłomieja w Kielczy.

Pierwsza wymianka o istnieniu kościoła parafialnego w Kielczy zapisana jest w registrach dekanatu toszeckiego z 1447 roku. Obecny, murowany, w stylu późnobarokowym wybudowany został w 1779 roku po tym jak szalejący w 1777 roku na Śląsku orkan zniszczył istniejący już wcześniej kościół drewniany. Przed bramą kościoła znajduje się kamienna płyta z łacińskim napisem "Wszyscy umrzemy" nawiązuje ona do epidemii cholery.

 

Kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny z 1854r. w Dobrodzieniu. Wybudowany w latach 1851-54 w miejsce spalonego kościoła drewnianego  po wielkim pożarze. Architektura nawiązuje do stylu eklektycznego. Pracami budowlanymi kierował mistrz murarski i wiceburmistrz  Wawrzyniec Gąska.

 

Neobarokowy kościół w Krasiejowie – wybudowany w latach 1911-1913r. znacznie starsza jest cześć jego wyposażenia – ołtarz boczny datowany jest na XVIII w. część rzeźb to początek XVI w. Ograny, ambona, ołtarz główny pochodzą z Regensburga.

 

Kościółek p.w. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych - powstał w 1854 r. w Lędzinach. Stanowi on dziś filię kościoła zbudowanego pod koniec XIX wieku w Chrząstowicach. Kościół ten zasługuje na wspomnienie ze względu na wartość historyczną, a także obiekt kultu. Legenda głosi, że w roku 1878, podczas klęski suszy, mieszkańcy wioski Gosławice (dziś dzielnica Opola) przybyli tu modlić się do obrazu Matki Boskiej o poprawę pogody. W drodze powrotnej miał spaść rzęsisty deszcz. Na pamiątkę tego wydarzenia rokrocznie odbywają się piesze pielgrzymki do kościółka z parafii Gosławice i Kolonia Gosławicka.

 

Neobarokowy kościół p.w. Narodzenia NMP z 1910r. w Dębiu

W 1618 roku dzięki ofiarności mieszkańców i pielgrzymów zbudowano w Dębiu kościół murowany z okolicznego surowca: bazaltu i kamieni polnych. Dumą kościoła był cudowny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, a po drugiej stronie Jezusa Chrystusa, namalowany na metalowej blasze, a znaleziony przed wiekami na dębie. Podczas wielkiego pożaru w 1906 roku obraz spłonął razem z całym kościołem, ale uratowała się 400-letnia figurka z lipowego drewna przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem. Obecny kościół zbudowano po jego pożarze w latach 1909-10 w stylu neobarokowym. Od wieków czci się w nim kult NMP i św. Rocha.

 

Kościół ewangelicki w Fosowskiem

Ma oryginalną architekturę, położony przy cmentarzu parafialnym kościół ewangelicki, wybudowany w latach 1928/1929 dla 150 wiernych. Dziś ewangelików jest już mniej, ale nabożeństwa odbywają się w kościele do dzisiaj.

 

Kościół p.w. Św. Karola Boromeusza w Staniszczach Wielkich

23 czerwca 1881 roku pożar doszczętnie zniszczył pierwszy, wybudowany w 1754 roku przez hrabiego Norberta Colonna, rozbudowany przez hr. Andrzeja Renarda w 1838 roku. Przyczyn pożaru nigdy nie udało się ustalić. Z ognia ocalić udało się jedynie figurę Chrystusa, stary ołtarz oraz tablicę z przykazaniami. Powiadają że materiały na budowę kościoła pierwotnie posłużyć miały budowie pałacyku myśliwskiego księcia, który chciał postawić na Mrozowej Górze. Z niewiadomych jednak przyczyn nie dało się na suchym przecież gruncie założyć fundamentów – wszystko niezmiennie zapadało się w ziemię. Książę postanowił nie walczyć z opatrznością i przekazać wszystkie zgromadzone materiały na budowę kościoła.

 

3. Cmentarze

 

Zabytkowy cmentarz ewangelicko-augsburski. Założony w  połowie XIX w. w pobliżu kościoła ewangelickiego wybudowanego w 1848r.W 1893r. w Dobrodzieniu została utworzona samodzielna parafia ewangelicko-augsburska licząca 347 parafian.

 

Zabytkowy cmentarz żydowski. Cmentarz pochodzi z końca XVII wieku o czym świadczą najstarsze zachowane do dziś macewy. Na cmentarzu znajdują się m. in. macewy rodziny Stein – krewnych żydowskiej świętej kościoła katolickiego Edyty Stein.

 

Zabytkowy cmentarz ewangelicko-augsburski w Nowej Bzinicy. Założony w połowie XIX w. , na cmentarzu znajdują się ruiny kaplicy z XIX w.

 

Do zabytkowych obiektów na terenie krainy należą

- kapliczki,

- zabytkowe figury i rzeźby świętych,

- spichlerze,

- głazy narzutowe i kamienie pamiątkowe,

- jaz przy stawie i most kolejowy na Libawie z pocz. XX wieku.

 

 

Linia kolejowa Fosowskie – Kluczbork

Jest to dwutorowa, zelektryfikowana, drugorzędna linia kolejowa.

Otwarta w 1868r. linia kolejowa Fosowskie – Kluczbork ze stacją Zębowice.

 

4. Muzea i izby regionalne

 

• Pawilon Paleontologiczny dinozaurów w Krasiejowie (+ekspozycja w starej szkole w Krasiejowie)

• Gminna Izba Regionalna w Zębowicach

• Śląska Izba Tradycji w Zawadzkiem

• „Chata Śląska” w Kielczy

• Wiejska Izba Regionalna w Ligocie Turawskiej

• Izba Regionalna w Dobrodzieniu

• Regionalna Izba Śląska w Dańcu

• Izba regionalna w Kolonowskiem

 

5. Historyczne ciekawostki

 

Historia Kadłuba Wolnego – Wspólnoty ludzi wolnych.

Najważniejszy z dokumentów dotyczących wsi to zapis kupna-sprzedaży dobra rycerskiego Jana von Bessa. Tym dobrem jest Kadłub Wolny, zwany jeszcze wtedy Wielkim. Jan von Bess na Szumiradzie sprzedał go swym poddanym, czyli całej społeczności wsi. Był rok 1605. To wydarzenie jest niebywałe jak na owe czasy, kiedy powszechnie panowało poddaństwo i pańszczyzna. Świadczy ono także o zasobności i mądrości mieszkańców wsi, którzy zebrali sumę 2500 talarów (wielką jak na owe czasy). Stali się ludźmi wolnymi. Majątek obejmował: folwarki (Gralowski, Pietrachowski, Gordalski Miozgowski, Wypychowski, Donatki i Pawełkowski), łąki, stawy, młyny, tartak, las i karczmę. Zezwolenie cesarza Rudolfa II z królewską pieczęcią, wydane 13 grudnia 1605r. uprawomocniło zawarcie transakcji oraz zezwolenie z poddaństwa. Ziemię podzielono na 25 części i rozdzielono pomiędzy chłopów proporcjonalnie do wkładów pieniężnych. Lasy, stawy oraz karczmę przeznaczono do wspólnego zarządu powołując do życia wspólnotę chłopską. Dla podkreślenia wyzwolenie się z poddaństwa zmieniono również nazwę wsi na kadłub Wolny. Od każdego następnego cesarza lub króla uzyskiwano potwierdzenie przywilejów uzyskanych w1605r. W 1845r. zatwierdzono sądownie zasady działania spółki. W XIX w, dokonano podziału spółki na: wspólnotę lasu działającą obecnie pod nazwą „Wspólnota Chłopska Lasów Drobnowościańskich Wsi Kadłub Wolny” oraz wspólnotę Karczmy. Ustalano również, że udziały są nie podzielne i dziedziczone wraz z ziemią przez jedno z dzieci. W czasach hitlerowskich władze bezskutecznie próbowały odebrać lasy chłopom. Także po II wojnie światowej władze Polski Ludowej usiłowały je znacjonalizować, co dzięki uporowi mieszkańców i posiadanym dokumentom się nie powiodło.Mieszkańcy Kadłuba Wolnego znali wartość dokumentów uwłaszczeniowych i dotyczących wsi. Strzegli ich pilnie. Przechowywane były w dębowej skrzyni przez rodzinę Czajów, gdzie pieczę nad nimi przekazywano z ojca na syna. Są one pokazywane tylko w wyjątkowych sytuacjach. Co roku w czerwcu, na Piotra i Pawła, od kilkuset lat zwołuje się walne zebranie Wspólnoty.

 

„Czarna Dziura” w Fosowskiem

W połowie XIX w prowadził tędy ruchliwy trakt w kierunku Ozimka. Najczęściej podróżowali nim wozacy transportując rudę ze wszystkich okolicznych wsi. Zatrzymywali się tu również lokalni watażkowie, zbóje, wędrujący za pracą najmici. Zdarzyło się któregoś dnia, a był to Wielki Piątek popasać w karczmie wozakom z rudą. Pojedli popili, wzięli się za kręgle. Nie szło im. Rozdrażnieni wszczęli burdę, padły trupy – zginęli niczemu niewinni synowie karczmarza. W tej samej chwili z czystego dotąd nieba uderzył grom - karczma i jej biesiadnicy, stuletnie dęby, wszystko to zapadło z łoskotem pod zimę. Pozostał po nich tylko błotnisty bezdenny staw, miejsce piękne nie tylko legendą, ale i urodą okolicznych lasów.

 

Historyczna granica w Spóroku

Carmerau-Spórok- kolonia składająca się z II części:

Starsza część kolonii położona w dobrach królewskich w powiecie opolskim, a młodsza położona po drugiej stronie drogi wiejskiej znalazła się już w dobrach hrabiego Collony

Od roku 1770 toczył się spór sądowy pomiędzy hrabią Filipem Colonna a rejencją królewską.

Spór przegrał zarządca hrabiego, dlatego też przez osadę biegła granica, dzieląca wieś na dwie części: hrabiowską –należącą do powiatu strzeleckiego i część królewską – należącą do powiatu opolskiego. Granica ta przebiega wzdłuż ulicy B. Chrobrego.

 

 6. Historia hutnictwa

 

Konieczność prowadzenia wojen wymagała przede wszystkim dużej ilości materiałów wojennych: armat, kul, karabinów. Sprowadzanie ich z hut Brandenburgii było bardzo kosztowne, a przede wszystkim nie zapewniało ciągłości dostaw. Aby zabezpieczyć swoje interesy Fryderyk II powołał specjalne ministerstwo śląskie bezpośrednio podporządkowane królowi. Ministrowi podlegały dwie kamery (izby) z siedzibami we Wrocławiu i Głogowie, będące organami władzy administracyjnej. Zajmowały się one sprawami domen, manufaktur, ceł, podatków, lasów, górnictwem i hutnictwem oraz sprawami wojskowymi.

 

Pierwszym produktem nie przeznaczonym na cele wojenne był piec węglowy. W celu usprawnienia funkcjonowania huty utworzono pod koniec 1760 roku w Ozimku Urząd Hutniczy.

 

Wiele kłopotu sprawiało pozyskiwanie rudy darniowej. Dla huty w Ozimku pobierano ją z okolicznych pól Krasiejowa, Schodni i Grodźca. Stale wzrastające zapotrzebowanie na wyroby hutnicze oraz wyczerpywanie się miejscowych złóż, szybko zmusiły zarządzających do zakupu dodatkowych ilości rudy. Sprowadzano ją z Kamienia Wielkiego (obecnie Kamień Śląski), z dwóch kopalń w okolicach Brzegu, ale przede wszystkim z kopalń z Tarnowskich Gór.

 

Obok hut królewskich w górę rzeki Mała Panew rozwijało się także hutnictwo prywatne. Rolę inwestora i protektora jego rozwoju w sąsiedztwie ozimeckiej huty odegrał możny ród Collonów, hrabiów Strzeleckich. Już hrabia Gustaw Collona, pod koniec XVIIwieku wznowił produkcję żelaza budując dwie dymarki, dwa piece fryszerskie i kuźnię na terenie Żędowic. Jego nastepca hrabia Norbert Collona kontynuuje rozbudowę tego zakładu. Jednak autorem prawdziwych przekształceń był kolejny przedstawiciel tego rodu hrabia Filip Collona. To jego dziełem były kolejne liczne huty: Kolonowska ( 1780, nazwana tak od nazwiska Collony), Kowolowska (1783, od nazwiska zarządcy Kowala), Vossowska (1790, od nazwiska zarządcy Vossa) i Brzyniczka (1790, od nazwy rzeki nad którą zbudowano zakład). Jedną z ostatnich wielkich inwestycji trwale zmieniających krajobraz, była budowa w roku 1795 wielkiego kanału hutniczego, biegnącego po prawej stronie rzeki Mała Panew z okolic dzisiejszego Zawadzkiego do hut w Kolonowskiem. W roku 1782 na wniosek Wyższego Urzędu Górniczego utworzono Urząd Hutniczy w Ozimku. Najważniejszym produktem wytwarzanym w Hucie Małapanew od momentu jej powstania była amunicja. Kiedy 1783 roku produkowane dotychczas w odlewniach koło Kostrzynia armaty okazały się złej jakości (wszystkie siedemnaście poddanych próbom uległo zniszczeniu), król postanowił przenieść ich produkcję do śląskich hut. Wybór padł na Ozimek. Już w lecie 1783 roku odlano pierwsze działa trzyfuntowe.

 

Pierwsza połowa XIX wieku to okres stałej rozbudowy i modernizacji Królewskiej Huty Małapanew. W kolejnych latach zmodernizowano wysokie piece. W 1820 powstają nowoczesne warsztaty, w których rozpoczęto produkcję maszyn rolniczych.

 

Rozwijają się też huty prywatne zlokalizowane w górę Małej Panwi. Renardowie, którzy w roku 1815 po Collonach przejmują dobra strzeleckie, kontynuują przez nich rozpoczęte dzieło.

 

Druga połowa XIX wieku to stałe doskonalenie metod hutniczych i odlewniczych: zastosowanie pieca kopułowego, rozbudowa młotowni i stalowni, budowa pieca martenowskiego, nowych warsztatów maszynowych i ślusarskich, modelarni i biura konstrukcyjnego. Najbardziej burzliwy rozwój nastąpił w drugiej połowie XX wieku. Huta dała początek dzisiejszemu, nowoczesnemu Ozimkowi.

 

Ślady hutnictwa w dolinie Małej Panwi

Huta Małapanew w Ozimku, kiedyś zwana Królewską, jest najstarszym zakładem hutniczym w Polsce, a jednym z najstarszych w Europie, który od momentu swojego powstania działa do dnia dzisiejszego. Minęło już ponad 250 lat od czasu, kiedy na rozlewiskach Małej Panwi, pomiędzy wsiami Krasiejów i Schodnia w powiecie opolskim, zaczęto wytapiać rudę żelaza. Założenia urbanistyczne architektury przemysłowej Ozimka i Jedlic oraz zabytki z nimi związane, które przetrwały do dnia dzisiejszego są unikatem w skali europejskiej.

 

Most żeliwny w Ozimku

Najstarszy w Europie wiszący most żeliwny, wykonany w 1827 r. w Hucie "Małapanew" według projektu inspektora maszynowego Schotteliusa. Wspaniałe dzieło kunsztu inżynierskiego i hutniczego, jakim jest wiszący most o konstrukcji łańcuchowej na rzece Mała Panew. Rozwiązanie techniczne zastosowane przy budowie tej przeprawy było zupełnie nowatorskie i wyprzedzało dotychczasowe dokonania Jak się potem okazało most w Ozimku jest jednym z najstarszych tego typu w świecie, a na pewno najstarszym na stałym lądzie europejskim i posłużył jako wzór przy budowie wielu podobnych przepraw mostowych. Most ten do 1938 r. służył ogólnej komunikacji na trasie Ozimek-Zawadzkie, a do dziś dnia jest w codziennym użytku.

 

Pomnik Colony w Kolonowskiem

Początki osady Kolonowskie związane są ściśle z postacią hrabiego Filipa Colonny, pana na dobrach strzeleckich. To z jego inicjatywy w roku 1780 postawiono nad Bziniczką - wielki piec hutniczy. Wokół pieca powstała osada 24 domów mieszkalnych przeznaczonych dla urzędników i robotników. W 1797 osada przyjęła nazwę Colonnowska od nazwiska swojego patrona i założyciela. Dziś pomnik hr. Filipa Colonny stoi obok kościoła parafialnego w Kolonowskiem.

 

Kanał hutniczy w Kolonowskie-Zawadzkie

Dawny kanał hutniczy w Kolonowskiem to jeden z najstarszych zabytków przemysłu hutniczego nie tylko w mieście, ale również na Śląsku. Zasadniczym celem jego wytyczenia i budowy był spław drewna do kolonowskiego pieca, a także spiętrzanie wód Małej Panwi. Dziś kanał od dawna już nie jest eksploatowany i został po części zasypany. Na istniejących odcinkach wciąż jednak stanowi malownicze urozmaicenie krajobrazu .

Kościół ewangelicki z 1819 r. w Ozimku - późno klasycystyczny, zabytek klasy zerowej. Zabór p.w. Św. Jana został ufundowany przez miejscową protestancką społeczność. Dopiero w 1960r. został wyposażony w wieżę, wymieniono stare dzwony na nowe odlane w miejscowej hucie oraz odlano z żelaza ambonę.

 

Pozostałości osiedla hutniczego i huty z XVIII/XIX w. W Kolonowskim

Huta szkła „Jedlice” obiekt magazynu z 1807 r.

Murowany dworek w Jedlicach z 1780 r.

Domy robotnicze w Jedlicach XVIII w.